Hanyszów

Hanyszów – przysiółek wsi Mąkolno, w województwie dolnośląskim, powiecie ząbkowickim w gminie Złoty Stok i sołectwie Mąkolno.

Hanyszów
Widoki z Hanyszowa
Herb
Flaga
Mapa
Informacje
Państwo Polska
Region Województwo dolnośląskie
Wysokość 484 m n.p.m. - 362 m n.p.m. m n.p.m.
Ludność Hanyszowianin/Hanyszowianinka
Zdjęcie przedstawia wschodnią część Hanyszowa

Miejscowość ta składa się z kilku rozproszonych gospodarstw i terenów rolnych. Cały przysiółek jest złożony z kilku mniejszych i większych wzniesień, od zwykłych pagórków po średniej wielkości góry.

Razem ze swoją częścią - Dawnymi terenami górniczymi oraz swoją drugą częścią - Górkami Hanyszowskimi tworzy część Hanyszów. Jest stolicą Gór Mąkolna.

Jak dotrzeć

[edytuj]

Rowerem bądź samochodem

[edytuj]

Do Hanyszowa rowerem lub samochodem można dotrzeć za pośrednictwem drogi krajowej nr. 46, czy też drogi wojewódzkiej nr. 390. Jadąc drogą krajową od strony Kłodzka, należy skręcić w ostatnią drogę w prawo od rozpoczęcia się miasta Złoty Stok. Natomiast jadąc drogą wojewódzką od strony Złotego Stoku, trzeba skręcić w pierwszą drogę w prawo od zakończenia miasta.

Pociągiem

[edytuj]

Najbliższe dwa przystanki kolejowe są w Kamieńcu Ząbkowickim i w Kłodzku. Aby dojechać z Kamieńca Ząbkowickiego, wystarczy dotrzeć do Złotego Stoku i dokończyć jazdę drogą wojewódzką nr. 390 (zgodnie z opisem powyżej). Z Kłodzka trzeba jechać jedynie drogą krajową nr. 46 i skręcić tak jak opisano wyżej.

Pieszo

[edytuj]

Aby dotrzeć do miejscowości pieszo, należy wybrać najkorzystniejszą ścieżkę, która do niej prowadzi. Istnieje wiele kombinacji dróżek, dzięki którym można dojść do celu. Takie są ubite ze strony Złotego Stoku, Chwalisławia, lub Białej Góry.

Herb

[edytuj]

Złoty metal z rysunkiem wapiennika symbolizuje szlachetność historii osady. Purpurowa barwa z kapliczką w Hanyszowie wiarę w Boga przedstawioną przez budowę tej kapliczki oraz prawdopodobną budowę kaplicy św. Antoniego. Zaś srebrny metal z wizerunkiem pszczoły bogactwo w uczciwej pracy.

Flaga

[edytuj]

Zielone pasmo pod herbem oznacza honor przysiółka i radość mieszkańców z urodzaju przyrody. Pozostałe części flagi podkreślają związek miejscowości z wydobyciem złota i arszeniku oraz kamienia.

Herb Hanyszowa z zachowaniem zasad heraldyki.
Flaga Hanyszowa z zachowaniem zasad heraldyki.
Hanyszów na starej, poniemieckiej mapie. Znajduje się na północny zachód od napisu Der Hannig, oznaczającego szczyt Haniak.

Opis

[edytuj]

Jest to najwyżej położone miejsce w sołectwie, najwyżej położona zabudowa przysiółka znajduje się na wysokości 455 m n. p. m. Przez teren ten rozciąga się wąwóz, przez który przepływa niewielki strumień.

Wzgórza w Hanyszowie (w części zamieszkanej hostorycznie)

[edytuj]

Do Hanyszowa należą trzy większe wzniesienia, ich wysokość waha się między około 450 m n.p.m., a 480 m n.p.m. Najwyższy punkt w miejscowości ma 484 m n.p.m., a najniższy 362 m n.p.m.

Wzgórza w Hanyszowie (w części niezamieszkanej historycznie)

[edytuj]

W części Hanyszowa, która jest niezamieszkana, nawet historycznie, znajdują się trzy szczyty. Najwyższy to Haniak. Jest również najwyższym szczytem w sołectwie. Drugi najwyższy szczyt to Hanyszowa Góra (lokalnie Aniak). Jest to drugi najwyższy szczyt w sołectwie. Trzeci szczyt to Pustelnia, najniższy szczyt w sołectwie. Na szczycie tej góry znajduje się kaplica.

Ta tablica jest powieszona pod wzgórzem Hanyszowa Góra. Jest to jedno z trzech większych wzniesień w Hanyszowie. Przez mieszkańców nazywana jest Aniak, na podobiznę góry Haniak, wyższej góry.
Zrujnowany, poniemiecki budynek, mieszczący się niedaleko centrum Dawnych terenów górniczych.

Położenie

[edytuj]

Znajduje się w północno-zachodniej części Gór Złotych. Obok miejscowości przebiega droga wojewódzka nr. 390.

Położenie w sołectwie Mąkolno

[edytuj]

Leży po południowo-wschodniej stronie sołectwa, graniczy z Mąkolnem-Zakład, za którym jest kolonia Mąkolno-Góry. Nad osadą, przy drodze krajowej nr. 46, zbudowano dzielnicę mieszkaniową Mąkolno Śląskie, a tuż nad przysiółkiem stolicę sołectwa, wieś Mąkolno.

Dawne tereny górnicze są częścią, osadą Hanyszowa. Jej "stolicę" stanowią dwa lekko zrujnowane budynki, będące najwyższą zabudową przysiółka (455 m n.p.m).

Górki Hanyszowskie to część Hanyszowa złożona z dwóch gospodarstw domowych. W miejscowości znajduje się kotlina Hanyszowska.

Nazwa

[edytuj]

Nazwa Hanyszów została wymyślona przez mieszkańców i nawiązuje do najwyższej góry z Hanyszowa Haniak (niem. Hannig). Nazwa szczytu została spolonizowana w 1951 roku.

Historia

[edytuj]

W 1855 roku Marianna Orańska wybudowała drogę, obok której znajduje się osada. Do dzisiaj sytuacja na tym obszarze została praktycznie niezmieniona. W 2018 roku wyremontowano drogę prowadzącą do przysiółka.

Jedna z najstarszych zeskanowanych map przedstawiających Hanyszów (lewa górna część mapy) pochodzi z 1894 roku. (link do mapy: http://igrek.amzp.pl/11791399)Wtedy w przysiółku było już kilkanaście gospodarstw domowych (więcej niż obecnie), wapiennik i kapliczka. A to oznacza, że mógł istnieć długo wcześniej.

Prawdopodobnie najstarsza taka mapa, o której wiemy z jakiego roku pochodzi jest z 1883 roku i przedstawiony na niej Hanyszów jest o wiele bardziej rozbudowany i w domy, i w ścieżki oraz drogi.

Link do mapy: http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/025K_TK25/5567_(3246)_Reichenstein_1883_IfL.jpg

Legenda o Hanyszach

[edytuj]

Według mieszkańców Hanyszowa, ich miejscowość założył odosobniony, bardzo pobożny ród Hanyszy. Po założeniu domów, mieli oni zbudować kapliczkę nad Hanyszowem (obecną kaplicę św. Antoniego).

Jeśli tak było, Hanyszów mógł istnieć jeszcze przed XVIII wiekiem, gdyż data powstania kaplicy św. Antoniego (według chorągiewki) to rok 1706.

Ważne daty dla Hanyszowa

[edytuj]
  • 1706 r. - zbudowanie kaplicy św. Antoniego nad przysiółkiem,
  • 1843 r. remont kaplicy
  • 1855 r. - budowa drogi doprowadzonej do domów,
  • II połowa XIX - postawienie wapiennika,
  • 1883 r. Prawdopodobnie pierwsza mapa dokładnie przedstawiająca Hanyszów, na mapie widać że w miejscowości jest kaplica, kapliczka (dawniej na zachodzie) i wapiennik, nazwany już co ciekawe "starym" wapiennikiem.
  • ok. 1944 r. - wyrwanie miejscowości z rąk III Rzeszy przez Związek Sowieckich Republik Radzieckich (niemieckie okopy przetrwały w północno-wschodniej części Hanyszowa),
  • 2018 r. - remont głównej drogi,
  • 2024 r. - początek budowy nowego domu w Hanyszowie, remont niezamieszkanego domu oraz sprzedaż czterech działek budowlanych (prawdopodobnie przyrost zamieszkanych domów w najbliższym czasie to sześć siódmych.

Grodzisko w Hanyszowie

[edytuj]

W Hanyszowie, w lasach wschodnich, znajduje się małe, lecz rozbudowane grodzisko.

Widoczne wały grodziska.
Grodzisko na mapie

Charakterystyka

[edytuj]

Przysiółek na tle pobliskich miejscowości wyróżnia się:

  • Różnorodnością: lasy, gaje, zagajniki, łąki, sady, potoki, zdroje, stawy, bagna.
Mapa Hanyszowa i okolic z zaznaczeniem atrakcji turystycznych
  • Zróżnicowaniem krajobrazu: krajobraz górski, krajobraz rolniczy, krajobraz leśny.
  • Daleką historią: gdy w Hanyszowie były domy, kapliczka, wapiennik i rozwinięte drogi, w niedalekich osadach dopiero powstawały domy.

Zabytki

[edytuj]

Do Hanyszowa należy wapiennik, leżący przy wjeździe do przysiółka oraz stara kapliczka. Około XX wieku została przeniesiona z zagajnika po zachodzie osady do wschodu.

Atrakcje turystyczne

[edytuj]

Za stawem, po wschodniej stronie miejscowości, znajduje się stara, odkrywkowa kopalnia kamienia (kamieniołom) użytego do budowy kościoła NMP w Złotym Stoku.

Daleko przed kaplicą św. Antoniego (od Hanyszowa) znajduje się nazistowski bunkier z wałami.

W pobliżu na zachód, w kolonii Mąkolno-Zakład jest najstarsza czynna fabryka prochu czarnego na świecie. Zaś po wschodzie Hałda Storczykowa.

W połowie drogi do Złotego Stoku znajduje się stary plac saneczkarksko - narciarski "Na Michałówce".

Legenda wyjaśniająca przeniesienie kapliczki

[edytuj]

Według podań mieszkańców, pewien Niemiec jechał rozpędzony na koniu po ścieżce prowadzącej mocno w dół. Pod koniec drogi spadł z konia, czego niestety nie przeżył. Na upamiętnienie tego zdarzenia przeniesiono kapliczkę ze wschodu przysiółka w miejsce spadnięcia Niemca z konia.

Zdjęcie przedstawia wapiennik, znajdujący się przy wjeździe do przysiółka Hanyszów.

Przyroda

[edytuj]

Hanyszów znajduje się na terenie otuliny Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego.

W Hanyszowie rozprzestrzenił się chwast ostrożeń warzywny. Mieszkańcy zmagają się z nim już od kilku lat. Zarasta on żyzną i podmokłą ziemię. To bardzo utrudnia sadownictwo i rolnictwo. Chwast ten zanika na obszarach pastwisk, jest wyjadany przez bydło domowe. To jednak mało, gdyż na reszcie terenu miejscowości zaczyna się jego gwałtowna ekspansja.

Cieki wodne w Hanyszowie i okolicach

[edytuj]

Hanyszów w całości znajduje się w dorzeczu Mąkolnicy. Głónym hanyszowskim potokiem jest Haniaczka. Utworzył on duży wąwóz w północno wschodniej części przysiółka. Obok Hanyszowa znajduje się też wąwóz Potoku Hanyszowskiego. Mniejszym, ale również widocznym jest wąwóz Potoku Hanyszy koło kaplicy św. Antoniego.

Lista potoków

[edytuj]

W Hanyszowie i najbliższej okolicy znajduje się wiele strumieni i potoków:

  • Haniaczka (dopływ Mąkolnicy),
  • Potok Hanyszowski (dopływ Haniaczki),
  • Potok Hanyszy (dopływ Haniaczki),
  • Hanyszowianka (dopływ Haniaczki),
  • Hanyszówka (dopływ Haniaczki),
  • Aniaczka (dopływ Haniaczki),
  • Mała Haniaczka (źródło Haniaczki),
  • Duża Haniaczka (źródło Haniaczki),
  • Potok św. Antoniego (dopływ Mąkolnicy),
  • Zdrój Górek Hanyszowskich (dopływ Mąkolnicy),
  • Hanyszowskie żródła (dopływ Hanyszówki),
  • Strumień dziedzictwa Hanyszy (dopływ Mąkolnicy),
  • Zdrój Hanyszy (dopływ Strumienia dziedzictwa Hanyszy),
  • Ańka (dopływ Aniaczki),
  • Hanyszówka Dolna (źródło Hanyszówki),
  • Hanyszówka Górna (źródło Hanyszówki).

Haniaczka

[edytuj]

Razem z Potokiem Hanyszowskim najważniejszy potok w Hanyszowie, uformował on duży i stromy wąwóz. Istnieje też staw zasilany wodą z tego strumienia. Uchodzi do Mąkolnicy. Powstał z połączenia Małej Haniaczki i Dużej Haniaczki. Przepływa między zboczem góry Hanyszowa Góra (Aniak) oraz górą Haniak.

Potok Hanyszowski

[edytuj]

Drugi najważniejszy potok Hanyszowski, wykreował stromy wąwóz, przez który prowadzi ścieżka. Dwukrotnie przechodzi pod i przez drogę "Lądkowską" (drogę wojewódzką nr 390). Dopływ Haniaczki

Potok Hanyszy

[edytuj]

Przepływa między górą Hanyszowa Góra (Aniak) a górą Pustelnia. Tworzy dość rozwinięty wąwóz, z którego widać kaplicę św. Antoniego. Nazwę zawdzięcza Hanyszom, legendarnym założycielom Hanyszowa oraz wspomnianej kaplicy. Uchodzi do Haniaczki.

Hanyszowianka

[edytuj]

Mały, ale często widoczny strumień we wschodnim Hanyszowie. Utworzył małe zagłębienie. Uchodzi do Haniaczki za drogą krajową nr. 46. Zasilał staw, który ponownie zostanie zalany po kilkunastu latach w wakacje 2025 roku.

Hanyszówka

[edytuj]

Jeden z dłuższych dopływów Haniaczki. Powstała przez połączenie Hanyszówki Dolnej z Hanyszówką Górną.

Szlaki turystyczne

[edytuj]

W obrębie osady:

[edytuj]
  1. Żółty szlak pieszy przechodzący przez wyremontowaną drogę w środku Hanyszowa.

W najbliższej okolicy:

[edytuj]
  1. Złota Ścieżka,
  2. Niebieska trasa MBT (szlak rowerowy),
  3. Złoty Stok Niebieska (szlak rowerowy).

Nocleg, restauracje, nauka w okolicy

[edytuj]

Nocleg

[edytuj]

Złoty Stok

[edytuj]

W Złotym Stoku zanocować można w wielu miejscach przy Osiedlu Chemików (takich jak hotel Sport-kompleks, czy Na poddaszu), też w centrum miasta (np. kamienicy "Gold Stok") oraz w dzielnicy Humel, znanej też jako "kolonia willi", również w części Złoty Stok-Kolonii, Kolonii Żeromskiego.

Chwalisław

[edytuj]

W Chwalisławiu można zanocować w centrum wsi oraz na skraju, przy leśnictwie Chwalisław.

Laski

[edytuj]

W Laskach można przenocować po środku Lasek w hotelu "Złote Wzgórza" oraz "Widokowo", czy w głąb wsi, w hotelu "Eltan".

Restauracje

[edytuj]

W Złotym Stoku, można zamówić jedzenie w Bar Apetit, przy Kopalni Złota w Barze, Karczmie w Starej Kuźni i w Starej Kruszarni oraz w części Złoty Stok-Kolonii, Kolonii Kasprowicza Pizzeria Palermo.

Nauka

[edytuj]

W Złotym Stoku jest szkoła jazdy Alfa, w Osiedlu Chemików przedszkole Bajka i Związek szkół 1 i 2.

Tradycje wielkanocne w Hanyszowie

[edytuj]

Składniki i ich przeznaczenie wyróżniające się

[edytuj]

W tradycyjnym koszyku wielkanocnym znajduje się ser, który symbolizuje więź człowieka z naturą oraz według wierzeń dzięki niemu za rok będą udane plony. W koszyku jest też wysuszona pokrzywa mająca zwiększyć zdrowie oraz rzeżucha oznaczająca przyrodę i siłę. Sam koszyczek zdobi bukszpan pozaplatany po jego górnej części. Przypomina o zmartwychwstaniu oraz wieczności.

Po ułożeniu pokarmu i ozdób

[edytuj]

Najbliższy kościół od przysiółka to Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP w Złotym Stoku, gdzie mieszkańcy najczęściej uczęszczają po święcenie pokarmu. Po święceniu koszyczek (lub koszyczki) kładzie się na meblach.

Śniadanie dzień później i związek tradycji z ich miejscowością

[edytuj]

W Wielką Niedzielę na śniadanie jest żurek podawany z wszystkimi święconkami. Każdy musi dostać po trochę każdej.

Tradycje wielkanocne w Hanyszowie są ukorzenione w jego historii. Wierzenia w moc składników są różne w wielu miejscach. W osadzie tej są to cechy najbardziej potrzebne za czasów jej kształtowania i teraz w większości przypadków również. Podkreślają wiarę mieszkańców oraz ich zamiłowanie do otaczającej ich przyrody.

Inne tradycje w Hanyszowie

[edytuj]
  • W czasie wielkanocy (najczęściej w Wielką Niedzielę) mieszkańcy pielgrzymują do kaplicy św. Antoniego na górze Pustelnia.
  • Latem, jak wyrośnie już pierwszy ogórek, najmłodszy z rodziny je go razem z solą. Ma to zapewnić obfite plony.

Galeria zdjęć

[edytuj]
Zdjęcie przedstawia zachodnią część Hanyszowa (Górki Hanyszowskie)
Kapliczka
Środkowy Hanyszów.
Centrum Dawnych terenów górniczych
Przed Górkami Hanyszowskimi
Góra Haniak
Kamieniołom w Hanyszowie
Dawne tereny górnicze
Staw
Potok Hanyszowski